سیستم ایمنی بدن یا دستگاه ایمنی Immune System بخشی از بدن؛ که برای بقای انسان ضروری است. سیستم ایمنی؛ بدن را در برابر مهاجمان بیرونی مانند باکتریها، ویروسها، قارچها و توکسینها (مواد سمی تولید شده توسط میکروبها) محافظت میکند. دستگاه ایمنی از ارگانها، سلولها و پروتئینهای مختلفی ساخته شده، که با هم کار میکنند. بدون داشتن آن، بدن ما برای حمله به باکتریها، ویروسها، انگلها و موارد دیگر آماده نخواهد بود. سیستم ایمنی در سراسر بدن پخش شده و انواع بسیاری از سلولها، اندامها، پروتئینها و بافتها را درگیر میکند. یکی از ویژگیهای مهم این سیستم این است که میتواند بافت بدن را از بافت خارجی متمایز کند (شناخت سلولهای خودی از غیر خودی). سلولهای مرده و معیوب، میکروب ها را شناسایی کرده و آن ها را از بین می برد یا بیخطر می کند.
اختلالات ایمونولوژی
سیستم ایمنی بدن یک سیستم بسیار تنظیم شده و متعادل است و عدم تعادل، می تواند به بیماری منجر شود. برخی از اختلالاتی که در ایمنی شایع هستند: اختلالات نقص ایمنی شامل مشکلات سیستم ایمنی بدن می شود که توانایی آن در ایجاد دفاع علیه میکروب ها را مختل می کند. در نتیجه، این افراد با عفونت های شدید همراه می شوند و حتی می تواند منجر به مرگ شود. دو نوع نقص ایمنی وجود دارد: نقص های اولیه ایمنی معمولا از زمان تولد ایجاد می شود، به طور کلی ارثی و نسبتا نادر هستند. چنین مثال نقص ایمنی (Common Variable Immunodeficiency) به اختصار CVID نامیده می شوند. و نقص های سیستم ایمنی ثانویه عمدتا بعداً در زندگی ایجاد می شود و ممکن است در اثر عفونت ها رخ دهد، همانند بیماری ایدز.
دفاع بدن در برابر ویروس ها
سیستم ایمنی بدن! بطور کل؛ عوامل بیماری زای مانند باکتری ها، قارچ ها، ویروس ها نمی توانند به تنهایی در برابر یک بدن قوی و بدون نقص از خود واکنش نشان دهند. مگر اینکه بی توجهی فرد، نسبت به سلامت بدن خود داشته باشد؛ به همراه استرس و اضطراب که باعث تضعیف آن شود. سیستم ایمنی قوی بدن به تنهایی می تواند در برابر این میکروارگانیسم های بیماری زا مبارزه کند؛ حتی در صورت ابتلا به علائمی مانند کروناویروس یا انواع آن؛ در نتیجه بیمار رهایی پیدا خواهد کرد. تغذیه درست و سالم، مصرف مایعات و استفاده از آبیموه های طبیعی، دمنوش های گیاهی و همچنین نانو طلا خوراکی با خواص و کاربردهای مثبتی که در نابودی باکتری های مضر و بیماری زا نقش دارند. می توانند بطور کلی؛ عوامل بیماری زای میکروارگانیسم ها را شکست و مهار کردن آن ها را سادهتر کنند.
سیستم ایمنی بدن
بهترین ایمنی برای حفظ سلامت بدن!؛ انسان در محیطی زندگی میکند که عوامل و میکروارگانیسم های بیماریزای متعددی سلامتی وی را بطور دائم تهدید میکند. پوست و پردههای مخاطی به نوان یک سد حفاظتی از ورود این عوامل به بدن جلوگیری مینمایند. با وجود این، عبور عوامل بیماریزا از نواحی آسیب دیده و ضعیف این سد حفاظتی امکان پذیر میباشد. بدن برای مقابله با عوامل بیماریزا مجهز به سیستم دفاعی یا ایمنی است که از نظر عملکردی آنرا به دو نوع : سیستم ایمنی طبیعی و سیستم ایمنی اکتسابی میتوان تقسیم کرد. عوامل عملکردی سیستم ایمنی یا دفاعی بدن عبارتند از: فاگوسیتها ، لنفوسیتها و سلولهای عرضه کننده آنتی ژن.
فاگوسیتها
شامل ماکروفاژهای بافت همبند، سلولهای کوپفر کبد، ماکروفاژهای آلوئلی ریه، میکروگلیاهای بافت عصبی، لکوسیت های پلی مورنونوکلئر و مونوسیت های خونی میباشد که در مجموع سیستمی را بوجود میآورند که اصطلاحا سیستم ایمنی طبیعی نامیده میشود. عملکرد فاگوسیت ها به این ترتیب است که پس از نفوذ میکروارگانیسم از سطوح اپیتلیال و ورود آن به بدن، ترشح عوامل واسطهای توسط سلول های آسیب دیده، سبب بروز واکنش التهابی و جلب فاگوسیت ها به محل آسیب میگردد. در محل آسیب، فاگوسیت ها تحت تاثیر عاملی به نام فاکتور کموتاکسی به طرف میکروارگانیسم ها کشیده شده و پس از چسبیدن به میکروارگانیسم ها، آنها را فاگوسیته مینمایند.
نحوه عملکرد ماکروفاژها به عنوان فاگوسیت اصلی بدن
ماکروفاژها پس از فاگوسیته کردن میکروارگانیسم، مولکول آنتی ژنیک آن را حفظ کرده و باظاهر ساختن آن در سطح خود به عنوان یک معرفی کننده آنتی ژن آن را به لنفوسیت ها عرضه میکنند. این عمل که باعث فعال شدن لنفوسیت ها میشود چگونگی ارتباط بین عوامل عملکردی سیستم ایمنی را نشان میدهد. علاوه بر اعمال فوق، سایر فعالیت های ماکروفاژها عبارتند از: سنتز و ترشح تعدادی از پروتئین های سیستم کمپلمان (Complement system)، ترشح عوامل فعال کننده رشد و تکثیر لنفوسیت ها و سایر سلول ها و تولید عوامل کشنده باکتری ها و سلول های توموری.
اپسونین و اپسونیزاسیون
فاگوسیتوز میکروارگانیسم ها و سایر آنتی ژن ها در اثر اپسونیزاسیون یعنی پوشیده شدن آنها توسط پروتئین های ویژهای به نام اپسونین تسهیل و تسریع میگردد. اپسونین ها شامل کمپلمان و آنتی بادی ها میباشند. کمپلمان ها به دسته بزرگی از پروتئین های موجود در سرم خون اطلاق میگردد که از حدود ۲۰ پروتئین مختلف تشکیل شدهاند و به سیستم کمپلمان مشهورند. این پروتئین ها که توسط ماکروفاژها و کبد سنتز میگردند با حرف C و یک پسوند عددی مثل نمایش داده میشود. علت نامگذاری این پروتئین ها به عنوان مکمل، چگونگی عملکرد آن هاست که تکمیل کننده عمل آنتی بادی ها میباشند به این معنی که کمپلمان، با اتصال به آنتی بادی چسبیده به آنتی ژن، فعال شده و خاصیت پروتئولیتیک پیدا میکند و یا باعث اتصال آن به فاگوسیت ها میگردد.
سیستم کمپلمان به دو طریق فعال میگردد.
فعال شدن سیستم کمپلمان اعمال زیر را سبب می شود: جلب و فعال سازی فاگوسیت ها، انهدام سلول ها، میکروارگانیسم ها و اپسونیزاسیون میکروارگانیسم ها و کمپلکس آنتی ژن – آنتی بادی. کمپلمان ها در مقایسه با آنتی بادی ها، عوامل حساس به حرارت سرمی را تشکیل میدهند.
• توسط کمپلکس آنتی ژن – آنتی بادی که مسیر کلاسیک نامیده میشود.
• توسط عوامل عفونی که مسیر فرعی نامیده میشود.
لنفوسیتها
ایمنی حاصله توسط لنفوسیت ها در مقایسه با ایمنی طبیعی کاملا اختصاصی بوده و مصونیتزا میباشد. منظور اینکه ابتلا به یک بیماری عفونی باعث میشود بدن در مقابل آن برای مدتی مصونیت پیدا کند. سلول های لنفوسیت B و T عوامل اجرایی سیستم ایمنی اکتسابی میباشند.